Tweede lichting Lerend Netwerk bezint zich op echte vernieuwing
Wat is er nodig voor echte vernieuwing in het netwerk van bibliotheken? Die vraag stond centraal tijdens de ‘verbindingsdag’ van Het Lerend Netwerk, het leiderschapsprogramma voor én door bibliotheekdirecteuren. Op 13 mei kwamen 6 bibliotheekdirecteuren en 10 vertegenwoordigers van partnerorganisaties bijeen in Bibliotheek Helmond-Peel. Communicatiemedewerker van Probiblio Emma Bijloos doet verslag.
De bijeenkomst werd geopend door dagvoorzitter Caroline van der Linden, organisatiecoach bij trainingsinstituut de Baak. Samen met projectleiders van Probiblio, Rijnbrink en Cubiss ontwikkelde de Baak het leiderschapsprogramma Lerend Netwerk in 2019, in opdracht van de SPN en met subsidie van de provincie Noord-Brabant. Dat deden ze volgens de open space-methodiek, waarbij je met elkaar de gewenste verandering vormgeeft. ‘Geen voorgeschoteld gerecht, maar samen koken’, aldus Caroline. Het programma is opgebouwd uit een deel persoonlijke ontwikkeling, een deel ontwikkeling op organisatieniveau en een deel complexe omgevingsstrategie. Het belangrijkste doel is om de aanwezige kennis en expertise te verbinden.
In mei 2019 ging de eerste lichting van 12 bibliotheekdirecteuren van start, met onder anderen Jan Klerk van Bibliotheek Katwijk, Kevin de Kok van Forum Zoetermeer en Herman Horst van de Bibliotheek Midden-Brabant. Begin 2020 startte deze tweede lichting van het Lerend Netwerk, met onder anderen Annerie Brenninkmeijer van De Nieuwe Bibliotheek, Daphne Janson van Bibliotheek Amstelland, Ankie Kesseler van de Bibliotheek AanZet in Dordrecht, Manja Mekking van de bblthk, Sandra Uijlenbroek van SCHUNCK en Robin Verleisdonk van Bibliotheek Helmond-Peel. Het gedroomde samenspel tussen beide lichtingen kon door de coronamaatregelen helaas (nog) niet plaatsvinden.
Het tragische lot van de zevenmastschoener
Op uitnodiging van onze gastheer Robin Verleisdonk was het woord vervolgens aan de keynote speaker, organisatieadviseur Yousri Mandour. Met Dorien van der Heiden schreef hij het boek ‘De strategie van de kreeft’, over het realiseren van vernieuwing. Echte vernieuwing? Volgens Yousri kun je daar pas van spreken als je de volgende 2 vragen beiden met ‘ja’ kunt beantwoorden: Is het nieuw voor ons? En is het nieuw voor de doelgroep?
Yousri noemt de zevenmastschoener – een bepaald type zeilschip – als voorbeeld van iets van wat op vernieuwing lijkt, maar het niet echt is. Terwijl de stoomtechnologie voor de scheepvaart namelijk allang was uitgevonden, bleef men masten toevoegen aan het destijds gangbare vervoersmiddel. De zevende mast zou de laatste zijn, daarna werd het zeilschip definitief door het stoomschip ingehaald. Yousri ziet in dit voorbeeld onze voorkeur om vooral in stand proberen te houden wat we al kennen.
Yousri Mandour presenteert zijn ‘strategie van de kreeft’.Aan de hand van een grafiek liet Yousri zien dat het overgrote deel van onze tijd gaat naar het plegen van achterstallig onderhoud (of de SOY: ‘shit of yesterday’), in plaats van naar echt vooruitkijken en nadenken over nieuwe ideeën en ontwikkelingen. Ondertussen neemt onze relevantie in een veranderende wereld langzaam, maar onverbiddelijk af. Volgens Yousri gebeurt dat momenteel vooral met betrekking tot 4 belangrijke thema’s of ‘schuivende panelen’: digitalisering, duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid, de ‘war on talent’ of groeiende schaarste op de arbeidsmarkt en ‘servitization’, of een op diensten gebaseerd verdienmodel.
Aan de hand van een grafiek liet Yousri zien dat het overgrote deel van onze tijd gaat naar het plegen van achterstallig onderhoud (of de SOY: ‘shit of yesterday’), in plaats van naar echt vooruitkijken en nadenken over nieuwe ideeën en ontwikkelingen.
De strategie van de kreeft: lef om te groeien
Om te veranderen is het volgens Yousri allereerst belangrijk dat we een gevoel van ongemak durven te omarmen. Dat vraagt lef, want aan dit ‘onderbuikgevoel’ kunnen schaamte, angst, frustratie of onzekerheid ten grondslag liggen. Koppel het aan een gevoel van verlangen, is Yousri’s advies, want ‘om verder te komen heb je vooruitgangsgeloof nodig’. Of in de woorden van architect Floris Alkemade: ‘Verbeeldingskracht is de essentiële schakel om uiteindelijk een verlangen naar verandering op te roepen’. Yousri ziet een prachtige metafoor in de strategie waarmee een kreeft zijn pantser afwerpt om te groeien.
Dus hoe zorgen we ervoor dat we onze energie steken in echte vernieuwing, in plaats van in het bouwen van ‘een mastje erbij’? Onder begeleiding van Yousri gingen de aanwezigen daar samen dieper op in. En dan specifiek met betrekking tot het Leesoffensief, gericht op leesontwikkeling van kinderen en jongeren. Met oog op dat thema waren ook de verschillende gasten van de bibliotheekdirecteuren uitgenodigd, zoals Adriaan Langendonk, programmamanager BoekStart en de Bibliotheek op school bij Stichting Lezen en de KB en Yolanda Piek, regiodirecteur bij Spring Kinderopvang in Helmond/Deurne.
Ankie Kesseler, directeur-bestuurder van de Bibliotheek AanZet, licht het Leesoffensief toe.
Het Leesoffensief
Nederlandse jongeren lezen namelijk steeds minder vaak en met steeds minder plezier. Ze lezen weliswaar volop korte tekstjes (berichten op hun smartphone, of samenvattende stukjes in schoolboeken), maar besteden minder tijd aan ‘diep lezen’: het geconcentreerd lezen van langere teksten of boeken. Mede hierdoor gaat hun leesvaardigheid achteruit.
Dat heeft gevolgen voor hun functioneren op school en in de samenleving en uiteindelijk ook voor het functioneren van onze samenleving als geheel. In oktober 2019 luidde de Onderwijsraad hierover de noodklok. Hoe kunnen we gezamenlijk komen tot een actief en inclusief leesbeleid, waarin leesplezier een essentiële rol vervult?
Om die vraag te beantwoorden gingen de aanwezigen eerst aan de slag met het onder woorden brengen van gevoelens van ongemak. Waarom lukt het ons (nog) niet om gezamenlijk tot dat leesbeleid te komen? Mogelijke antwoorden liggen besloten in wat Yousri, naast het omarmen van ongemak, de basisprincipes van een groeiende kreeft noemt: organiseer een apart proces voor transformatie, zie af van rendement tijdens de transformatie en durf te kannibaliseren.
Waarom lukt het ons (nog) niet om gezamenlijk tot dat leesbeleid te komen? Mogelijke antwoorden liggen besloten in wat Yousri, naast het omarmen van ongemak, de basisprincipes van een groeiende kreeft noemt: organiseer een apart proces voor transformatie, zie af van rendement tijdens de transformatie en durf te kannibaliseren.
De Wet van de Twee Voeten
Na een wandeling door de Verhalenspeeltuin tegenover Bibliotheek Helmond gingen de aanwezigen in dialoogsessies dieper in op verschillende subthema’s . Dat deden ze volgens de vier principes van de open space-methode: wat er gebeurt is het enige wat had kunnen gebeuren; de mensen die komen zijn de juiste mensen; het begint wanneer het begint en het is voorbij wanneer het voorbij is.
Daarbij geldt ook de Wet van de Twee Voeten, die voorschrijft dat je de benen neemt als je voor jouw gevoel niets meer kunt bijleren of bijdragen. En je haast naar de sessie waarbij dat nog niet het geval is. Populair waren de sessies over de meerwaarde van de bibliotheek voor educatieve partners, de taalontwikkeling van het hele jonge kind, het bereiken van ‘unusal prospects’ en de rol van bibliotheekdirecteuren bij het lokaal verankeren van het leesoffensief.
Erica-Vos-Meijer, manager Educatie bij Probiblio, licht haar subthema toe: hoe zorgen we een gevoel van eigenaarschap bij de partners?
Uit de afsluitende terugblik bleek dat het Lerend Netwerk door de deelnemers als heel positief en waardevol wordt ervaren. En dat het omarmen van het gevoel van ongemak én het verlangen naar een geletterde samenleving, hen de energie geeft om verder met vernieuwing in het netwerk aan de slag te gaan.
Lees verder
- Interview met Ankie Kesseler: ‘Interview met Daphne Janson, directeur-bestuurder van Bibliotheek Amstelveen’
- Interview met Daphne Janson: ‘Interview Ankie Kesseler, directeur-bestuurder Bibliotheek AanZet’
- Interview met Jan Klerk: ‘Lerend Netwerk ondersteunt transitie van bibliotheek naar netwerkorganisatie’
- Interview met Kevin de Kok: ‘Het Lerend Netwerk: een netwerk om met en van elkaar te leren’
Heb je naar aanleiding van dit artikel vragen? Neem contact op met een van de projectleiders:
David Bul, Cubiss, d.bul@cubiss.nl, 06 46 01 63 35
Maaike Verhoeven, Probiblio, mverhoeven@probiblio.nl, 06 36 22 33 99
Dit is artikel is geschreven door Emma Bijloos, communicatiemedewerker bij Probiblio.
Staand van links naar rechts: David Bul (Cubiss); Sheila Schuijffel (Cubiss); Iris Meuleman (Rijnbrink); Adriaan Langendonk (Stichting Lezen en de KB), Maaike Verhoeven (Probiblio), Erica Vos-Meijer (Probiblio), Annerie Brenninkmeijer (De Nieuwe Bibliotheek), Mark Deckers (Rijnbrink), Maarten Crump (The Alignment House), Deniz Özkanli (Cubiss), Herman Horst (de Bibliotheek Midden-Brabant).
Midden, zittend van links naar rechts: Marijke Joosten (Bibliotheek Helmond-Peel), Marjolein Laninga (Rijnbrink), Sandra Uijlenbroek (SCHUNCK), Robin Verleisdonk (Bibliotheek Helmond-Peel), Yvette Harmes (SCHUNCK).
Onder, zittend van links naar rechts: Caroline van der Linden (de Baak), Ankie Kesseler (de Bibliotheek AanZet), Daphne Janson (Bibliotheek Amstelland), Manja Mekking (de bblthk), Sandra van Maurik (de Bibliotheek AanZet), Yolanda Piek (Spring Kinderopvang Helmond/Deurne).